Wielowątkowa, barwna powieść, pisana surowym językiem, osadzona w czasie wojennej pożogi - nowe, świeże pisarstwo, tak odległe od naśladownictwa skandynawskich kryminałów w realiach polskich korporacji - polecam ❤️

Autor wprowadza nas w męski świat II wojny, gdzie nic nie jest zgodne z schematem, nie ma prostych odpowiedzi, a jedynym marzeniem bohaterów jest się odnaleźć. Bez patosu, udawanego bohaterstwa, przejść przez wiry wojny z zachowaniem wzajemnych wartości i człowieczeństwa. Wielowątkowa powieść pozwala nam śledzić konflikt z kilku płaszczyzn - dziecka, młodzieńca i dojrzewającego mężczyzny. Super książka

Marcin Zawadka jest nowym twórcą na polskim rynku wydawniczym. Jego debiutancka powieść ,,Los(t)’’ jest utrzymana w konwencji powieści historycznej z elementami walterskotyzmu. Stwierdzam tak nie tylko dlatego, że autor przywołuje wprost nazwisko Waltera Scotta, ale dlatego, że w ,,Los(t)’’ znajdziemy wyrazistych bohaterów, nieoczekiwane zwroty akcji, codzienność ludzi opisywanej epoki, a wielka historia tworzy intrygujące tło dla kolejnych wydarzeń.

Akcja powieści Marcina Zawadki obejmuje dwa lata drugiej wojny światowej – od jej początku do roku 1941. Fabuła skupia się na trzech braciach pochodzących ze wsi Kacice niedaleko Pułtuska. Noszą nazwisko Rachüba i są potomkami niemieckich kolonialistów, którzy od czasów Napoleona zamieszkują tereny Mazowsza. Doskonale mówią po polsku i niemiecku, wiodą spokojne życie gospodarzy i wierzą, że są u siebie.

Ich rodzinne gniazdo zostaje zmiecione z powierzchni ziemi przez wojenną gehennę, a chłopcy z rodziny Rachübów zostają rozrzuceni w różne strony ogarniętej wojną Europy. Każdy z nich trafia do innego środowiska, spotyka innych ludzi i inaczej radzi sobie w trudnej rzeczywistości. Całą trójkę łączą jednak te same wspomnienia rodzinnej chaty, babci Rozalii, ojca Józefa czy wuja Wojciecha Pikuły.

W momencie rozpoczęcia wojny, najstarszy z chłopców, Tadeusz Rachüba, przebywa na Kresach w majątku Rudczany wujostwa Ulatowskich. Tadeusz to młody mężczyzna, dlatego nie są mu obce powaby kobiecych ciał i osobowości. Największy wpływ na niego miała Ukrainka Lena Mikołajewna, której głębokie spojrzenie nie raz wpędzi go w olbrzymie kłopoty, ale też uratuje życie. To z perspektywy Tadeusza Rachüby czytelnik obserwuje życie w okupowanym Lwowie, przemierza z rumuńskim cyrkiem tereny Wschodniej Europy czy bierze udział w konspiracyjnych spotkaniach Mykoły Danylczenko.

Dzieciństwo drugiego z braci, Edwarda Rachüby kończy się, gdy ten siedzi na drzewie i obżera się gruszkami. Tylko przypadek sprawił, że nie podzielił losu swoich rodziców, brutalnie zamordowanych przez oddział niemieckich żołnierzy. Od tego momentu życie chłopca staje się tułaczką, a kolejne spotkania z ludźmi przypominają rosyjską ruletkę, bo ,,w czasie wojny prawa milczą’’. Edward spotka we wsi Rapaty Helenę, której wiele zawdzięcza. Jednak jeśli ktoś spodziewa się gorącego romansu, to się pomyli. Bo Helena pomaluje burakiem swoje usta i przepadnie jak kamień w studni. A Edward powędruje dalej, zupełnie nie zdając sobie sprawy z krwawych śladów, jakie zostawia za sobą.

Trzeci z braci, najmłodszy Henryk, wymknął się śmierci przez spalenie żywcem. Losy rzuciły go do nadmorskiego Kolberga, gdzie wychowywał się w porządnym niemieckim domu Dietmara Schulza. Henryk Rachüba stał się obrońcą moralności niemieckich kobiet, dbał o czystość aryjskiej rasy, dlatego postanowił zmienić życie starej pani Timers oraz zaczął decydować o życiu i śmierci Arona Krokenblaua. Henryk przechodzi drogę od Pimpfa do pełnoprawnego członka Jutlerjugend, choć pewnych rzeczy nie robi bezkrytycznie.

Marcin Zawadka w swojej powieści zadaje mnóstwo pytań, na które nie da się jednoznacznie odpowiedzieć. Czy można być Polakiem i Niemcem jednocześnie? Czy asymilacja Żydów, Niemców i Rosjan na ziemiach polskich była kiedykolwiek możliwa? Czy istnieje przeznaczenie, które chroni nas przez wypadkami? Czy kiedy się gwałtownie umiera, to naprawdę krąży się całą wieczność wokół miejsca śmierci?

To mądra powieść o ludzkiej naturze; o tym, że nie każdy jest z gruntu zły, choć prawdą jest to, że ,,w człowieku zbyt długo prześladowanym rodzi się wreszcie przemożne pragnienie, aby samemu zostać prześladowcą’’.

To również powieść o jednostce wciśniętej w machinę wielkiej historii; z tego starcia nigdy nie wychodzi się zwycięsko, zawsze ponosi się jakąś ofiarę.
Poszukiwania skarbów (nie całkiem udane), wywoływanie duchów (dyskusyjne), gra w hokeja (z ofiarami śmiertelnymi), łapanie szpiegów (dla dobra Rzeszy), kopanie grobu (by się w nim położyć)… Wielość wątków nie pozwala się nudzić, a zakończenie wcale nie przywraca wiary w sprawiedliwość dziejową i jest doprawdy zaskakujące.

Niezwykłym dodatkiem do powieści są ilustracje autorstwa Grzegorza Drozda. Kolory fowistów, wyobraźnia surrealistów i rozmach ekspresjonistów dopełniają opowieści o ludziach uwikłanych w dziejową zawieruchę.

,,Los(t)" Marcina Zawadki zalicza się do literatury wojennej. Z tego też względu jest to ta propozycja lektury, która szczególnie przypadnie do gustu osobom, które chcą zaczytać się w powieści z okresu II wojny światowej. Nic jednak na siłę, gdyż nie każdy musi chcieć zapoznawać się z takimi wydaniami i akurat nie ma w tym nic złego. ,,Los(t)" Marcina Zawadki to doprawdy zajmująca propozycja.

Czas wojny to nie tylko strasznu okres dla Polakow oraz dla ludzi innych narodowości. W tej lekturze głównymi bohaterami zostali trzej potomkowie niemieckich kolonistów. Z racji wojny zostali oni rozdzieleni i wszyscy musieli mierzyć się z innymi demonami tego okresu. Czy możliwe było to, by ponownie udało im się spotkać?

Literatura wojenna także w wersji fabularyzowanej jest trudną lekturą. ,,Los(t)" Marcina Zawadki skupia się na pokazaniu innych, mniej sztampowych bohaterów, jakimi są potomkowie niemieckich kolonistów. Wychodzę z założenia, że dobrze jest mieć na uwadze to, by czytać także książki podejmujące taką tematykę, choć z całą pewnością nie są to najłatwiejsze wydania.

Życiem człowieka sterują przypadki czy przeznaczenie? Dlaczego los jednym sprzyja, a niektórych bez litości ciężko doświadcza? Te pytania krążą po głowie wraz z kolejnymi stronami powieści…
W spokojnej mazowieckiej wsi Kacice mieszka pięcioosobowa rodzina Rachübów – kolonistów z niemieckimi korzeniami, którzy czują się Polakami. Trzej bracia znają dobrze język niemiecki dzięki babci, która nie pozwalała im zapomnieć o pochodzeniu. Wraz z wybuchem II wojny światowej złośliwym, zawistnym sąsiadom zaczęło przeszkadzać niemieckie nazwisko, nagle postanowili traktować rodzinę jak „szwabów”, chociaż do tej pory żyli obok siebie i nikt nikomu nie wypominał rodowodu. Przewrotny los szybko weryfikuje, kto jest wrogiem niemieckiego oddziału wkraczającego do Kacic. To właśnie do chałupy Rachűbów zagląda pijany żołnierz i próbuje zgwałcić matkę chłopaków. Nie udaje mu się – w obronie kobiety staje ojciec. Skutki są opłakane – rodzice zostają rozstrzelani, a dom podpalony. Co z dziećmi? Najmłodszy Henryk w tym czasie, rozpalony gorączką leżał nieprzytomny w łóżku – zabrał go sierżant Schulz i postanowił przysposobić i wychować na dobrego Niemca. Średni Edward całą sytuację widział z wysokości starej gruszy. To właśnie łakomstwo uratowało mu życie, przygarnęli go dobrzy sąsiedzi. Najstarszy Tadeusz był nieobecny, po wybuchu wojny nie zdążył wrócić do domu od wujostwa. Skończył średnią szkołę rolniczą, planował studia w tym kierunku i wyjechał na Kresy – do Rudczan koło Lwowa, aby trochę zarobić i zaznajomić się z pracą w nowoczesnym gospodarstwie. Od tego momentu los trzem sierotom pokazuje swoje groźne, nieobliczalne oblicze…
Czy braciom dane będzie jeszcze się spotkać? Czy zagubieni w wielkim świecie, zaplątani w trybiki historycznej zawieruchy będą mieli możliwość jeszcze się zobaczyć? Tytuł ma symboliczne znaczenie – bohaterowie są zbłąkani i zdezorientowani, całkowicie uzależnieni od kapryśnego losu, który raz stawia im na drodze życzliwych ludzi, innym razem - kanalie, mnoży przeszkody i pokazuje światełko tylko po to, by zaraz je zgasić… A jednak zakończenie przynosi nadzieję, że wszystko jednak jest po coś i ma z góry ustalony cel.
Niewątpliwą zaletą powieści są historyczne realia lat 1939 - 1941, czasami opisane tak autentycznie, że trudno o nich spokojnie czytać. A przecież trzeba pamiętać, chociaż trudno zrozumieć ogrom wojennego bestialstwa, barbarzyństwa, wręcz odczłowieczenia. Autor wiarygodnie przedstawia trzy równoległe płaszczyzny, systematycznie opowiadając historię każdego z braci – Tadeusza, usiłującego wydostać się z POLSKI/KRESÓW, Edwarda, marzącego o odnalezieniu najstarszego z rodzeństwa i ucieczce z POLSKI/NIEMIECKIEJ STREFY OKUPACYJNEJ oraz nieświadomego prawdy Henryka, mieszkającego w RZESZY NIEMIECKIEJ/KOLBERGU.